Suchergebnisse

Ik ben heel blij dat Bosch mijn boek 'praktisch ijzersterk' noemt. Hij noemt daar vrijwel alle onderwerpen die ik belangrijk vind in een leerboek over analyseren in kwalitatief onderzoek, zoals coderen, de analyseprocedure, de vraag- en doelstelling, ethiek, kwaliteit en de rapportage. Bosch schrijft over en houdt zich bezig met wetenschapsfilosofie en het is dan ook niet verwonderlijk dat hij daar alle nadruk op legt bij zijn kritische bespreking. Echter, mijn boek gaat niet over wetenschapsfilosofie – daar heb ik elders over geschreven (Tijmstra & Boeije, 2011) – het gaat over het uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Een boek vereist een zekere welwillendheid van de lezer. Zo mist Bosch in het boek dat kwalitatief onderzoek ook prima kan plaatsvinden op basis van secundaire data; het moet aan zijn aandacht zijn ontsnapt dat op pagina 90 een box staat, die gaat over data-archivering en secundaire analyse. Verder vindt Bosch een keuze al snel dogmatisch en beperkend naar mijn idee, terwijl ik van mening ben dat keuzes juist verhelderend werken. Zo zijn er bijvoorbeeld veel definities in omloop van theorie en hypothese en heb ik definities gekozen die gangbaar zijn in de wetenschap en voor dit boek voldoende houvast bieden. Nog een voorbeeld: ik heb ervoor gekozen niet meer in te gaan op de gevaren van software bij de analyse, omdat het gebruik van software state-of-the-art is en omdat ik de discussie over de risico's achterhaald vind. Wel besteed ik aandacht aan zinvol gebruik van de computer en aan het denken naast het doen (met de computer). Laat ik ingaan op de twee grote bezwaren van Bosch. Het eerste bezwaar is dat ik kwalitatief onderzoek vooral aanduid als een manier om het perspectief van de onderzochten te bestuderen en de werkelijkheid te begrijpen vanuit hun ogen. Natuurlijk kun je ook interacties en relaties bestuderen. Dat kun je doen vanuit taal- en communicatieprocessen. Zie bijvoorbeeld Tates (2001), die de communicatie onderzocht tussen artsen, ouders en kinderen. Je kunt dat ook doen vanuit de zoektocht naar betekenisgeving. Zie bijvoorbeeld Berendsen (2007), die de werkrelatie onderzocht tussen verzekeringsartsen en managers bij de UWV. In deze laatste variant wil je begrijpen waarom verzekeringsartsen en managers met elkaar omgaan zoals ze met elkaar omgaan en dat doe je vanuit hun perspectief. Alle redenen die ik noem om kwalitatief onderzoek te kiezen, ondersteunen dus dat het gaat om beleving en ervaring van degenen die we onderzoeken. Het is de onderzoeker die probeert de waarnemingen in de empirie te begrijpen, zegt Bosch, en dat ben ik helemaal met hem eens. Ik meen dat alle aandacht in het boek voor de bagage van de onderzoekers, met name in de hoofdstukken 2, 5, 6 en 7, dat wel duidelijk maakt. De disciplinaire achtergrond, de theoretische lens, de ervaring en de expertise van de onderzoekers bepalen de interpretaties van de werkelijkheid en maken de creatieve sprong mogelijk die bij abductief redeneren hoort. Met de behandeling van theorie, sensitizing concepts en theoretische sensitiviteit mag duidelijk zijn dat ook ik vind dat waarnemingen altijd theorieafhankelijk zijn en dat deze waarnemingen tegelijkertijd alle ruimte krijgen. Omdat het in kwalitatief onderzoek gaat om interpretaties van onderzoekers is het heel belangrijk om deze interpretaties te ontwikkelen met en te toetsen aan andere onderzoekers. Dat is eigenlijk het hoogst haalbare in kwalitatief onderzoek: er is immers geen gouden 'interpretatie'-standaard waar we onze interpretaties naast kunnen leggen. Het is mogelijk dat alle onderzoekers in het team het fout zien, maar in ieder geval hebben ze geprobeerd om elkaars voorkeuren en preferenties te doorzien en elkaar te corrigeren. Want daar gaat het om bij wetenschappelijke kennis. Dat interpretaties voortkomen uit theoretische perspectieven is duidelijk, maar ze moeten zo min mogelijk zijn vertekend door waardering en persoonlijke oordelen van afzonderlijke onderzoekers. Het tweede bezwaar van Bosch heeft betrekking op de wijze waarop ik de steekproef en generalisatie behandel. Hij is hier heel kritisch en ik ben het niet met hem eens. Mijn standpunt is ten eerste dat je als onderzoeker moet kunnen beargumenteren waarom je de steekproef hebt samengesteld en hoe je dat hebt gedaan. Ten tweede ben ik van mening dat je op basis van deze argumentatie dan ook uitspraken kunt doen over de populatie en ik baseer me daarbij vooral op Smaling (2009). Je weet immers hoe je steekproef zich verhoudt tot de populatie. Het betekent dat je argumenten hebt om aan te nemen dat de motieven/redenen/ideeën die je in de steekproef aantreft, ook zullen voorkomen in de populatie. Het gaat niet om statistische generalisatie, maar ik kan me niet voorstellen dat Bosch deze vergissing begaat. Wanneer je als schrijver een boek aflevert, gaan lezers ermee aan de slag. En, om in het jargon te blijven van ons vakgebied, zij gebruiken daarbij hun eigen sensitizing concepts. Bosch heeft mijn boek langs zijn specifieke, wetenschapsfilosofische meetlat gelegd. Ik ben blij dat alle didactische vernieuwingen in goede aarde zijn gevallen bij Bosch. Fijn dat hij zijn brein moest kraken over sommige opgaven, die inderdaad zijn bedoeld om uit te dagen. Evenals de leerdoelen, vragen, kaders, voorbeelden en tips. Ook ben ik blij met zijn oordeel dat hij het boek praktisch bijzonder goed vindt, want dat was de motivatie om het boek te schrijven en te herzien.

Book review, reaction
Book review, reaction
Reaction to the book review of Analysis in Qualitative Research by H. Boeije.

Het essay van AnneLoes van Staa en Jeanine Evers is bijzonder prikkelend. Ze streven naar een verbetering van de kwaliteit van de kwalitatieve data-analyse. De oplossing die ze voorstellen is analysetriangulatie. Na lezing heb ik twijfels bij de door hen geconstateerde matige kwaliteit van de analyse. Naar mijn idee hebben ze bepaalde verwachtingen van de uitkomsten van kwalitatief onderzoek en vinden ze dat veel onderzoek niet aan die verwachtingen voldoet. Daarnaast maak ik kanttekeningen bij de oorzaken die ze aanwijzen voor een eventuele matige kwaliteit van de data-analyse. En omdat ik zowel aan het probleem als aan de oorzaken twijfel, weet ik ook niet waar analysetriangulatie nu precies een oplossing voor is. Het vorenstaande zal ik hierna uitwerken.

Het vaststellen van de wetenschappelijke kwaliteit van kwalitatief onderzoek is een moeilijk onderwerp en lokt veel discussie uit. Terwijl er voor kwantitatief onderzoek algemeen erkende criteria zijn (bijvoorbeeld in de medische sector bij de beoordeling van geneesmiddelenonderzoek) ontbreekt er overeenstemming over de criteria waaraan kwalitatief onderzoek moet voldoen. Kwalitatief onderzoek is niet een duidelijk omschreven manier van onderzoek doen; er is een grote diversiteit aan stromingen, tradities, methoden van dataverzameling, van analyse en van verspreiding. Die grote variatie maakt het moeilijk om criteria op te stellen waarin alle onderzoekers zich kunnen vinden en waaraan alle studies moeten voldoen. Tegelijkertijd maakt de diversiteit de noodzaak van een kwaliteitskader alleen maar urgenter. Aan de hand van zo'n kwaliteitskader zou het terrein kunnen worden afgebakend van wat we wel en niet tot het kwalitatieve onderzoek rekenen en welke eisen we eraan stellen.

Van 29 juni tot 3 juli vond in Warsaw de jaarlijkse conferentie plaats van de European Survey Research Association (ESRA). Hebben we daar als kwalitatief onderzoekers iets te zoeken? Ja zeker! Het was er om meerdere redenen erg boeiend. De papers waren van de hand van ongeveer vijfhonderd auteurs waarvan er denk ik 350 aanwezig waren. De meesten kwamen uit Europa en Amerika en er waren zo'n 25 Nederlanders schat ik. Er heerste een ongedwongen en leuke sfeer. Over het algemeen werden er veel vragen gesteld, was er veel uitwisseling en stond men open voor elkaars ideeën. Noodzakelijk misschien voor een geslaagde conferentie, maar lang niet vanzelfsprekend.

Het is goed dat onderzoekers nadenken en discussiëren over hun vakgebied. Ik heb Tony's bijdrage opgevat als een poging om stil te staan bij enkele lastige termen en moeilijkheden met het doel te komen tot opheldering. Met zijn essay wil hij denk ik laten zien dat sommige kwalitatieve benaderingen, en dan met name de gefundeerde theorie, niet geschikt zijn om theorie te toetsen en dat andere typen (kwalitatief) onderzoek daar wel geschikt voor zijn. Hij beschrijft wat hij onder toetsing verstaat en hoe daarbij te werk dient te worden gegaan.

Voor de tweede keer werd in Cambridge door de Homerton School of Health Studies een conferentie georganiseerd over Mixed Methods. Er waren honderdvijftig deelnemers uit elf landen. Het was vlekkeloos georganiseerd en het was er leuk en inspirerend. Het deprimerende karakter van de Engelse campus werd goedgemaakt door de schitterend aangelegde tuinen van Fitzwilliam College. De bekende namen uit de Mixed Methods waren aanwezig, zoals Creswell, Mertens, Onwuegbuzie en Tashakkori. De laatste was een keynote spreker op de conferentie en is naast Teddlie bekend als redacteur van het Handbook of mixed methods in social & behavioral research (zie voor een recensie hiervan De Boer in KWALON 26).

In het voorwoord zegt de redactie dat dit boek geen handboek is. Maar wat is het dan wel? Het heeft alle kenmerken van een handboek: een prijs van dik boven de 100 euro, omvangrijk, een keur van auteurs, een gerenommeerde uitgever en een structuur bestaande uit zeven delen met daarin 38 hoofdstukken waarin ontwikkelingen op het vakgebied worden beschreven.

Ik ben verguld met de positieve woorden van Harrie Jansen over mijn boek. Met name omdat hij prijst wat ik met het boek voor ogen had: een didactisch goed boek te schrijven voor studenten en 'zelfstandige onderzoekers'. Door een beschrijving te geven van een onderzoeksprocedure, de onderzoeksslang, en deze te illustreren met voorbeelden hoop ik beginnende onderzoekers op gang te helpen. Naast de voorbeelden, de veel gestelde vragen en de tips in het boek komt daar binnenkort de website bij met opgaven, leerdoelen, samenvattingen, trefwoorden en interessante links (www.boomonderwijs.nl).

Het interview is een vaak gebruikte methode van dataverzameling in kwalitatief onderzoek. Interviews worden toegepast om deelgenoot te worden van de ervaringen van anderen, om de opvattingen en opinies van anderen te leren kennen en om gebeurtenissen mee te maken via de beschrijvingen van andere mensen. In verband met de wetenschappelijke kwaliteit (geldigheid en betrouwbaarheid) zijn er niet alleen regels voor de rol van de interviewer en de geïnterviewde (Maso, 1987) maar ook voor de situatie waarin het interview wordt afgenomen. In het algemeen wordt geadviseerd om te zorgen voor een rustige omgeving met weinig storingen en geen anderen die meeluisteren (Weiss, 1994; Rubin & Rubin, 1995; Baarda, De Goede & van der Meer-Middelburg, 1996; Emans, 2003; Leydesdorff, 2004). Achter dit laatste gaat de vrees schuil dat geïnterviewden hun antwoorden zouden kunnen veranderen als gevolg van de aanwezigheid van een andere persoon.

Creswell heeft twee bekende boeken op zijn naam staan, namelijk Qualitative inquiry and research design: Choosing among five traditions en Research design: Qualitative, quantitative and mixed methods approaches. Het eerste boek ken ik goed omdat ik het al enige jaren in het onderwijs gebruik en het tweede, voor mij tot nu toe onbekende boek, is nu in een splinternieuwe druk verschenen. Dit boek kent maar liefst drie inhoudsopgaven: een korte, een gedetailleerde en een analytische. De laatste twee lijken zo veel op elkaar dat het nut me hiervan totaal ontgaat. De lay-out is overzichtelijk, er zijn veel opsommingen, rijtjes en tabellen, elk hoofdstuk wordt ingeleid en afgesloten met een samenvatting en het boek bevat verschillende oefeningen en recente referenties. De auteur heeft een aantal dingen gewijzigd ten opzichte van de voorgaande druk, zo is er een nieuw hoofdstuk over schrijven en ethiek. Het hoofdstuk over kwalitatieve methoden is volgens Creswell aangepast aan nieuwe ontwikkelingen in het vakgebied en de gecombineerde benadering (mixed methods approaches) komt nadrukkelijker aan bod. Hij verwijst met grote regelmaat naar het Handbook of Mixed Methods in Social & Behavioral Research van Tashakkorie en Teddlie, dat in het volgende nummer van KWALON besproken zal worden. Ik zal me in deze recensie vooral op de kwalitatieve en de gecombineerde benadering richten en daarom sommige hoofdstukken overslaan en andere wat uitvoeriger bespreken.

Written for anyone beginning a research project, this introductory book takes you through the process of analysing your data from start to finish. The author sets out an easy-to-use model for coding data in order to break it down into parts, and then to reassemble it to create a meaningful picture of the phenomenon under study. Full of useful advice, the book guides the reader through the last difficult integrating phase of qualitative analysis including diagramming, memoing, thinking aloud, and using one's feelings, and how to incorporate the use of software where appropriate. Ideal for

Na een succesvolle eerste conferentie in 2010 heeft KWALON een tweede internationale conferentie georganiseerd over software voor kwalitatieve data-analyse. De conferentie Reflecting on the future of QDA software vond plaats in Rotterdam. Rotterdam is een geweldige stad voor een internationale conferentie en we hoorden gasten vol enthousiasme vertellen over de hop-on-hop-off-bus, de watertaxi, de Koopgoot, de musea en de skyline.

Kwalitatieve onderzoekers hebben moeite met het bepalen van de populatie en met het vaststellen van de steekproef van hun onderzoek. Bovendien wordt in de literatuur op totaal verschillende wijzen geschreven over de steekproef in kwalitatief onderzoek, wat het voor onderzoekers niet gemakkelijker maakt om verantwoordbare keuzes te maken (Baker & Edwards, 2012). Vaak volstaan we in kwalitatief onderzoek met een gemakssteekproef (convenience sample), waarbij we eenheden kiezen die gemakkelijk zijn te bereiken zonder ons druk te maken over de vraag welke populatie door deze steekproef vertegenwoordigd wordt en wat het geldigheidsbereik kan zijn van uitspraken die we op basis van de steekproef kunnen doen. Een bijdrage in KWALON over de steekproef (zie het artikel van Van Hulst en Van Zuydam hiervoor) is dan ook van harte welkom.Deze bijdrage konden we goed volgen tot het schema. Daar raakten we het spoor bijster. In onze ogen hebben de auteurs twee onderzoeksstappen door elkaar gehaald, namelijk de onderwerpkeuze en de steekproefselectie. Dit wordt niet verbeterd door het ontbreken van naamgeving aan de 'stappen', waardoor onduidelijk blijft hoe het schema door andere onderzoekers ingezet zou kunnen worden. Hieronder lichten we dit toe.In het bovenste deel van het schema kiezen de auteurs hun onderwerp van onderzoek en dat is heel wat anders dan de selectie van de steekproef. Immers, als onderzoeker ben je niet geïnteresseerd in 'crises' in de meest brede zin van het woord (stap 1 in het schema), maar in de rol van bestuurders in het verloop van politieke crises in het Nederland van nu. Dat komt overeen met de uitspraak bij stap 8 in het schema. Daarmee staat het eigenlijke onderwerp van onderzoek dus niet bovenaan in het schema, maar ergens in het midden. Dit onderwerp heb je bijvoorbeeld geformuleerd omdat je in de literatuur hebt ontdekt dat er een hiaat is in de kennis die we daarover hebben (kennisprobleem), of omdat je in de praktijk van bestuurlijk Nederland problemen hebt gesignaleerd over lokale, politieke crises (praktijkprobleem).We kunnen ons voorstellen dat de stappen 1 tot en met 8 expliciet doorlopen worden in een onderwijssituatie, waarbij de deelnemers van tevoren nog geen ideeën hebben over een onderwerp, behalve 'crises', en dat begeleider en deelnemers door erover te praten tot een onderwerpkeuze komen. Dit verloopt dan ongeveer zoals het bovenste deel van het schema, maar is als het gaat om wetenschappelijke rechtvaardiging en generalisatie niet uiterst relevant: de keuzes lijken immers puur voort te komen uit wat de onderzoeker als een interessante verdere afbakening van het algemene onderwerp ziet, en heeft met het trekken van een steekproef weinig te maken.In het onderste deel van het schema gaat het om de vraag waar je het onderwerp van onderzoek het beste kunt onderzoeken. Dan hebben we het in onderzoekstermen over de selectie van de onderzoekseenheden (de steekproef). In hun inleiding geven de auteurs al aan dat er vele soorten steekproeven zijn. Creswell (2005) bijvoorbeeld geeft een rijtje met de steekproef gebaseerd op diversiteit, de homogene steekproef, de aselecte steekproef en de steekproef gebaseerd op ontwikkelende theorie. De keuze van de steekproef zal vaak mede worden bepaald door praktische zaken, zoals het netwerk van de onderzoeker, middelen en voorkeuren, en niet zozeer door generaliseerbaarheid van de onderzoeksresultaten. Maar de mogelijkheden tot generalisering worden uiteindelijk wel bepaald door de steekproef. In het voorbeeld van Van Hulst en Van Zuydam: wanneer je de lokale bestuurscrisis in Rotterdam in een afgebakende korte tijdsperiode kiest als geval of casus, wat kun je dan zeggen over je eigenlijke populatie, zijnde alle gevallen van lokale, politieke crises in modern Nederland?Ter geruststelling, want daarmee begint het hele artikel, over de onderwerpkeuze hoef je je als onderzoeker niet te verantwoorden. Althans, niet in termen van 'de keuze van het empirisch geval', zoals Van Hulst en Van Zuydam aangeven. Wel in termen van de doelstelling van het onderzoek en de relevantie: wat weet je of wat kun je als je onderzoek is uitgevoerd? De selectie van één of meer gevallen als steekproef, moet je wel verantwoorden. Maar wanneer je onderwerp duidelijk is, kun je heel nadrukkelijk beargumenteren welke gevallen je hebt gekozen en wat je daarvan denkt te leren. Hierbij gaat het niet zozeer om een verdere afbakening van de onderzoekspopulatie, waar de afbakening in bijna elke stap van het schema op aan lijkt te komen, maar juist om het rechtvaardigen van het niet-aselect selecteren van één of meerdere casussen uit de onderzoekspopulatie (politieke crises in het Nederlands lokaal bestuur in de moderne tijd).Als het trekken van een aselecte steekproef niet mogelijk en/of wenselijk is, dan is het zaak om expliciet in te gaan op de argumenten waarom de gekozen gevallen representatief of informatief zouden moeten zijn voor de hele onderzoekspopulatie. Smaling (2009) geeft enkele fraaie voorbeelden van steekproeven vanuit verschillende vormen van ontworpen (door de onderzoekers) generaliseerbaarheid. Als de stap van de gevallen naar de populatie niet goed te zetten valt, rest de onderzoekers nog de mogelijkheid om de onderzoekspopulatie verder te verkleinen en af te bakenen. Daardoor zullen zij weliswaar over een kleinere populatie uitspraken kunnen doen, maar dan valt wel makkelijker hard te maken dat de getrokken conclusies daadwerkelijk valide zijn voor die populatie. Hoe zwakker de argumenten waarom de casus representatief zou zijn voor de populatie, hoe voorzichtiger de conclusies van het onderzoek over de populatie zullen moeten zijn, waarmee duidelijk wordt dat er verder onderzoek nodig is om tot breder geldende conclusies te komen. Bij afwezigheid van deze argumenten valt de externe validiteit van de conclusies niet te beoordelen, dus de vraag naar de rechtvaardiging van de gekozen casus is zelf altijd gerechtvaardigd.We komen tot de conclusie dat de auteurs geen duidelijkheid verschaffen over de stappen die gezet worden om van een onderwerp tot een passend empirisch geval te komen. Daarnaast is het schema een voorbeeld; het zijn geen stappen die andere onderzoekers ook kunnen doorlopen. Wel heeft het artikel het onderwerp van de steekproefselectie weer onder de aandacht gebracht en het belang gedemonstreerd van explicitering van de stappen die worden gezet in de afbakening van het beoogde geldigheidsdomein (de populatie) en de selectie van de steekproef daaruit. Dat kan bijdragen aan de versterking van dit zwakke punt in veel kwalitatief onderzoek.

This editorial offers an introduction to the first three contributions in this volume about educating students in Methodology and in particular in qualitative research methods. In the near future Universities of Applied Sciences have to come up with plans for educating their students in methodology. In this editorial many questions are posed about the nature of research methods that will be taught at Universities of Applied Sciences. In December 2012 a conference is going to be organized about this topic.